Vier basisfuncties volgens Jung.
Jung gaf zelf graag het voorbeeld om de oriëntatie van een object, in dit geval een glas rode wijn, weer te geven voor de vier functies:
Denken herkent dit object als een glas dat met rode wijn is gevuld en benoemd het als zodanig.
Voelen geeft er een beoordeling in de vorm van een gevoelswaarde aan. Voelen kan het rode glas wijn als plezierig ervaren, maar als het gevoelstype een geheelonthouder is, zal dit glas wijn juist een onaangenaam gevoel geven op basis waarvan het dan verworpen is.
Gewaarworden constateert dat het een rode kleur heeft, een bepaalde glans en flonkering, een bepaalde vorm en een bepaalde geur.
Intuïtie krijgt meteen een beeld van de situatie en vermoedt bijvoorbeeld dat de wijn een Pommard 1937 is en het zou wel eens een kerstgeschenk van vriend X aan de gastheer kunnen zijn.
4 bewustheidsprocessen
Welke bewustheidsprocessen heb je minimaal nodig om iets (een object, verschijnsel of mening) in zijn totaliteit te kunnen bevatten, begrijpen en zien? Met andere woorden: wat heb je minimaal nodig om je in de wereld te oriënteren? Jung destilleerde uit zijn ervaringen een viertal oriëntatiewijzen die de basis van zijn vier bewustzijnsfuncties werden:
Denken
Je kunt alles wat je ziet en wat je overkomt proberen logisch te begrijpen, in te passen in je bestaande denkkader, en er over nadenken. Het viel Jung op dat een bepaalde groep mensen pas na logische afwegingen en conclusies handelen, en dat ze logica gebruiken om hun gedrag te sanctioneren. Door het gebruik van begripsmatige samenhangen en logische gevolgtrekkingen probeert dit type de wereld te begrijpen. Jung noemde dit denken (Engels: Thinking).
Het denktype oriënteert zich op de wereld door mentale processen en logica, en zodra hij iets logisch of theoretisch kan begrijpen ervaart hij zekerheid.
Voelen
Je kunt mensen en dingen (in de breedst mogelijke zin) benaderen met als uitgangspunt wat ze je doen en hoe ze voelen. Is het aangenaam of juist onaangenaam? Door te kijken wat iemand of iets in je losmaakt, krijgt het een bepaalde waarde of betekenis, die weer de basis van je handelen en oordelen vormt. Het zijn emotionele ofwel gevoelsfactoren die hier op de voorgrond staan en die bepalen of je dat wat op je pad komt aanvaardt of afwijst. ‘Iets dat niet goed voelt’ wordt negatief beoordeeld en afgewezen. Jung noemde dit voelen (Engels: Feeling). Een gevoelstype benadert de wereld gevoelsmatigs en ervaart zekerheid zodra hij een gevoelsindruk heeft gekregen.
Gewaarworden
Je kunt iets waarnemen zoals het is en stoffelijke verschijningsvorm en kwaliteiten ervan beschrijven. Je kunt zien wat de vorm is, je kunt door aanraking voelen of iets warm of koud is, je kunt proeven of iets zoet of zout is, enzovoorts. Met andere woorden: je kunt iets geheel met behulp van de zintuigen benaderen. Jung noemde dit gewaarworden (Engels: Sensation).
Gewaarwordingstypen oriënteren zich in de wereld door middel van het concreet waarneembare en tastbare. Dat is waar dit type zijn zekerheid aan ontleent.
Intuïtie
Zonder dat er duidelijke feiten of zintuiglijke gewaarwordingen aan ten grondslag hoeven liggen, kun je iets ook in één keer ‘vatten’. Je krijgt als het ware een indruk of beeld van ofwel de achtergrond van een mens of verschijnsel, of de toekomstige mogelijkheden ervan. Jung spreekt hier van een indirecte waarneming, een waarneming via het onbewuste. Mensen die op deze manier de wereld bekijken, zullen ongemerkt gericht zijn op de vragen ‘waar komt het vandaan’ of ‘waar gaat het naar toe’. Ze vatten een veelvoud aan feiten in één beeld of indruk en reageren van daaruit. Je schouwt als het ware áchter de uiterlijke verschijningsvorm. Jung noemt dit intuïtie (Engels: Intuition).
Het intuïtieve type zoekt naar achtergronden en mogelijkheden en zodra hij mogelijkheden kan ontwaren ervaart hij een gevoel van zekerheid.
De vier functies tezamen geven de mens een volledige oriëntatie in het hier en nu, net zoals lengte en breedte de geografische positie vastleggen.
Rationeel en irrationeel
De vier basisfuncties volgens Jung heeft Jung in twee subcategorieën ingedeeld. Hij noemt de functies denken en voelen rationeel, en gewaarworden en intuïtie irrationeel.
Hij licht dat als volgt toe. Niemand zal er moeilijk over doen wanneer we denken rationeel noemen, maar zodra we voelen rationeel gaan noemen, komen veel mensen in opstand. Het probleem bij het begrip ‘voelen’ is dat het op verschillende manieren gebruikt kan worden. Je kunt bijvoorbeeld een object aanraken en voelen, maar dat is niet het voelen dat onder het functietype ‘voelen’ hoort. Zintuigelijk voelen betekent dat je contact maakt met de materie en je die gewaar wordt. Dit soort voelen valt dan ook onder de gewaarwordingsfunctie.
Je kunt ook spijt of verdriet voelen, en dat is weer een ander soort voelen dan ‘het gevoel’ dat de aandelenkoersen gaan stijgen. Dat laatste ‘voelen’ is een vorm die zich volgens Jung schaart onder de functie intuïtie. Met andere woorden: als we het woord voelen gebruiken bij zintuigelijke percepties, valt dat onder gewaarworden, en als we het gebruiken in de zin van een intuïtief vatten van een mogelijkheid, dan valt dat onder intuïtie. Wat overblijft is ‘voelen’ waarbij we op grond van de wijze waarop wijzelf geraakt worden (onze gevoelens ten aanzien van iets) een oordeel vellen: we wijzen iets af of nemen iets aan.
Proces
Dit proces van oordelen op basis van gevoelswaarden heeft zijn eigen vorm van logica en consistentie en zijn eigen vorm van onderscheid maken, en dát is waarin het lijkt op denken. Het gaat dus niet om de rationaliteit die we doorgaans op één lijn stellen met denken en met de rede, maar om het feit dat zowel denken als voelen ten aanzien van de dingen die ze tegenkomen onderscheid maken en oordelen vanuit een eigen vorm van logica. Hoewel ze met verschillende maten meten, zijn ze allebei gericht op het geven van een waardeoordeel.
Heel anders is het met gewaarworden in intuïtie, die Jung irrationeel noemt. Hier doet zich het probleem voor dat op het eerste gezicht gewaarworden niet irrationeel lijkt. Jung legt dat op de volgende manier uit: zowel gewaarworden als intuïtie zijn waarnemende functies. Ze maken ons bewust van wat er gaande is, maar evalueren en interpreteren niet. Het zijn functies die eenvoudigweg dus niet gericht op de vraag of iets aangenaam of onaangenaam is, zoals voelen, noch op de vraag of iets wel of niet klopt, zoals denken. Gewaarworden en intuïtie nemen de dingen veel meer zoals ze zijn: gewaarworden direct en zintuigelijk, intuïtie meer vanuit een innerlijke waarneming van de mogelijkheden die in het gegeven besloten liggen.
Geen logica
Geen eigen logica dus, geen beoordeling ook, en vandaar dat Jung ze niet-rationeel noemde, kortweg irrationeel. Daarbij komt nog dat Jung dat wat gebeurt in essentie als irrationeel ziet, en de twee typen die het gebeuren nemen zoals het is zijn vanuit die visie ook met het irrationele verbonden.
Je kunt niet tegelijkertijd bezig zijn een object logisch te analyseren en gevoelsmatig te waarderen: het is óf het een, óf het ander. Evenmin kun je zintuigelijk scherp letten op iets buiten je en tegelijkertijd wegdromen in fantasieën over de mogelijkheden ervan. Denken en voelen staan daarom diametraal tegenover elkaar, evenals gewaarworden en intuïtie. De rationele en irrationele typen vormen dus een polariteit op basis van oordelen (rationeel) en waarnemen (irrationeel), en binnen deze twee groepen vormen de beide functies ook weer een polariteit.
Het denken (rationele functie)
Dit is de functie die door middel van denkbaarheid, dus inzicht-dat wil zeggen het zien van begripsmatige verbanden en het trekken van logische conclusies- tot een begrijpen van en aanpassen aan de wereld tracht te komen. Het denken waardeert door middel van de kennis vanuit het standpunt ‘waar-vals’. Een denker neemt besluiten op basis van zijn verstandelijke inzicht.
In de ODC-drijfverenmeting wordt de Vernieuwer/Proces/Bedenker en de Boodschapper/Contact deze functie Thinking toegedicht.
Het gevoel (rationele functie)
Deze functie begrijpt de wereld op grond van een waardering door de begrippen aangenaam of onaangenaam, respectievelijk aanvaarden of afwijzen. Het voelen waardeert door middel van ‘lust-onlust’. Concreet neemt een gevoelsmens besluiten op grond van zijn/haar gevoelens.
In de ODC-drijfverenmeting wordt de Strateeg/Beslisser en de Oermoeder/Ontvankelijke/Verzorger deze functie Feeling toegedicht.
De gewaarwording (irrationele functie)
Deze functie neemt de dingen waar zoals ze zijn en niet anders. Het gaat hier om realiteitszin. Een gewaarwordingstype zal bijvoorbeeld een gebeurtenis met alle details in zich opnemen, zonder op de verdere samenhang te letten.
In de ODC-drijfverenmeting wordt de Realist/Doener en de Analist/Onderzoeker deze functie Sensing toegedicht.
De intuïtie (irrationele functie)
Deze functie neemt eveneens waar maar minder door het bewuste zintuiglijke apparaat dan door het vermogen van een onbewuste ‘innerlijke waarneming’ van de mogelijkheden die in de dingen liggen. Het intuïtieve type zal bij een gebeurtenis de details verwaarlozen maar de innerlijke betekenis van het gebeuren, het onderliggend verband en de eventuele uitwerkingen direct zonder moeite waarnemen.
In de ODC-drijfverenmeting wordt de Koning/Verantwoording/Leider en de Visionair/Profeet/Inspirator deze functie Intuition toegedicht.
Superieure, inferieure en hulpfuncties
Ieder persoon heeft een bewustheidsfunctie die superieur is. Dit is de functie waarmee iemand zich daadwerkelijk in de buitenwereld oriënteert, waarschijnlijk door aangeboren aanleg. Deze functie wordt door ons bewustzijn gebruikt om met feiten en verschijnselen uit zowel de buitenwereld als de binnenwereld om te gaan. Een superieure functie wordt, al zijn er gradaties van ontwikkeling, gekenmerkt door kracht, stabiliteit, consistentie, betrouwbaarheid en aangepastheid.
Naast de superieure functie hebben we nog drie andere functies. Die verdwijnen niet, maar krijgen een andere rol binnen de totaliteit van de psyche. De ontwikkeling en differentiatie van de superieure functie houdt automatisch in dat de andere drie functies in het dagelijks leven en dagelijkse gebruik minder aan bod komen.
Twee van de drie bewustheidsfuncties kunnen echter volledig bewust gemaakt worden, de vierde en laatste functie nóóit. De twee functies die we nog wel kunnen ontwikkelen noemen we hulpfuncties, de functie die altijd onbewust zal blijven wordt de inferieure of onbewuste functie genoemd.
Inferieur
De inferieure functie breekt door o het moment waarop we eenzijdig aan het worden zijn, onszelf teveel onder druk hebben gezet, te gespannen worden en dergelijke. Die doorbraken van de onbewuste functie komen doorgaans op heel ongelegen momenten, waardoor we ze niet altijd kunnen waarderen. Maar dat zijn juist de momenten waarop het tij nog gekeerd kan worden en we terug kunnen keren naar een evenwichtige staat. Het is dus een waarschuwingsmechanisme.
Zolang de twee hulpfuncties niet ontwikkeld zijn blijven ze onbewust en dragen ze dezelfde kenmerken als de inferieure functie.
De inferieure functie heeft een speciale rol en kan niet door de wil bestuurd worden. In de kern komt het erop neer dat we opeens even gaan kijken in de ogen van die tegenovergestelde, dus inferieure functie, en dan worden opeens heel andere dingen belangrijk dan we gewend waren in ons gewone patroon. Je krijgt oog voor dingen die normaal langs je heen gaan en die je nooit zo merkte. Je kunt er zelfs door gefascineerd raken, en éven zit je in een andere wereld. Als je daar lang genoeg in geweest bent (kan 5 minuten, kan 2,5 uur zijn) ben je in staat om weer wat rustiger met je natuurlijke, dus superieure functie verder te gaan. Tot er weer teveel spanning is, en je inferieure functie weer ingrijpt.
Kenmerken inferieure functie:
- Hij komt in actie wanneer het bewustzijn om welke reden dan ook te ver doordrijft of te weinig ontspant.
- Bij een doorbraak neemt de voor het bewustzijn tegenovergestelde manier van kijken tijdelijk het heft in handen.
- De manier waarop hij werkt is dwingend en primitief.
- Hij is sluimerend en je kunt de inhouden daarvan niet naar eigen believen oproepen.
- Hij is heel kwetsbaar, waardoor je heel slecht reageert op kritiek en zowel wangmatig als beïnvloedbaar bent.
- Als de bui over is, is het erg moeilijk om op het terrein van je inferieure functie bezig te blijven.
- Hij is puur natuur en kan je intens doen genieten als je er in ondergedompeld bent.
- Is allergisch voor druk.
- Hij is traag.
- Je kunt alles doen met elke functie.
- Manieren van kijken en oriënteren is iets anders dan beleven, uiten en verwerken.
- De superieure functie neemt de met de inferieure functie begonnen activiteit over en gaat er op een andere manier mee verder.
- De inferieure functie is regelmatig vermengd met onbewuste inhouden en kan ook schaduwgedrag vertonen.
Voorbeelden van de vier basisfuncties volgens Jung qua superieur functie en inferieure tegenpool:
Als Intuïtie je superieure functie is, is Gewaarworden je inferieure functie. Denken en Voelen zijn dan je twee hulpfuncties.
Als Gewaarworden je superieure functie is, is Intuïtie je inferieure functie. Denken en Voelen zijn dan je twee hulpfuncties.
Als Denken je superieure functie is, is Voelen je inferieure functie. Gewaarworden en Intuïtie zijn dan je twee hulpfuncties.
Als Voelen je superieure functie is, is Denken je inferieure functie. Gewaarworden en Intuïtie zijn dan je twee hulpfuncties.
Introvert versus extravert
Hieronder beschrijven we wat zaken die in het boek Jungs psychologische typen in de praktijk worden beschreven:
- Ons bewustzijn stelt zich op een bepaalde manier in ten opzichte van de buitenwereld: deze instelling heeft te maken met de wijze waarop we ons aanpassen aan de externe werkelijkheid.
- Jung onderscheidt twee instellingstypen: de introvert en de extravert.
- Het onderscheidende criterium tussen deze beiden is de waarde die de binnen- respectievelijk de buitenwereld heeft: bij de introvert ligt de maatstaf der dingen in zijn subjectieve beleving ervan, bij de extravert ligt de maatstaf der dingen in de wereld buiten hem.
Verschillende varianten
- Er is een grote variatie in intensiteit van de typen, je hebt lichte en zware varianten.
- De zware varianten hangen altijd samen met een onontwikkelde of neurotische persoonlijkheid, in elk geval dus met een psyche die uit balans is. Extreme extraversie hangt samen met hysterie, extreme introversie met psychasthenie.
- Er zijn heel licht varianten, waardoor je nauwelijks of niet van een type kunt spreken.
- Ideaal zou zijn een ritmische afwisseling op bewust niveau van beide instellingen.
Handelingen
- Handelingen en gedragingen berusten in het ideale geval op keuzen van het ego, maar bij verreweg de meeste mensen berusten ze op de werking van complexen.
- In de uiterlijke werkelijkheid kunnen complexen handelingen geven die de indruk wekken bij een van de twee instellingstypen te behoren, maar die in werkelijkheid complex gebonden zijn. Daarom kun je er uitsluitend en alleen achter komen tot welk type iemand behoort door te kijken welke waarde de binnen- of buitenwereld heeft, of om het psychologisch te zeggen: hoeveel psychische energie de binnen- of de buitenwereld krijgt.
- Elke beoordeling van een mens op basis van uiterlijk gedrag houdt dus een risico in, en
- Elk overzicht van kenmerken houdt ook het gevaar in dat je op het verkeerde been wordt gezet.
Prater of niet
- Een introvert kan wel degelijk welbespraakt zijn, brainstormen, en leren door dingen te doen, terwijl een extravert best problemen kan hebben in contacten, liever schrijft dan praat, of diepgaande gesprekken voert. Genoemde trekken hangen samen met het totale karakter en de opgedane ervaringen van de betrokkene en zijn geen exclusieve kenmerken van de instellingstypen.
- Jung verbindt introvert en extravert met psychische energie. Een extravert verleent meer gewicht aan de objectieve werkelijkheid, wat betekent dat hij psychische energie doet stromen naar deze werkelijkheid. Hij projecteert er een belang in, en dat maakt dat deze werkelijkheid hem bindt. Voor de introvert geldt het omgekeerde: hij projecteert meer belang in zijn binnenwereld en stopt daar dus de meeste psychische energie in.
Energie en waarde
- Het feit dat de buiten- of binnenwereld meer psychische energie krijgt betekend op geen enkele wijze dat je er ook energie uit krijgt!
- Het verschil in de waarde die gehecht wordt aan ofwel de objectieve werkelijkheid ofwel de subjectieve ervaring is van doorslaggevend belang in elke relatie, van ouder-kind tot werksituaties.
Bron: Jungs psychologische typen in de praktijk, Dra. Karen M. Hamaker-Zondag, ISBN: 978-90-74899-39-0
Wil je hier meer over weten en leren?
Wil je meer weten of leren over welke functies jouw voorkeur hebben? Vraag dan bij ons een ODC-drijfverenmeting aan en leer meer over jezelf en je mogelijkheden om te groeien in je talent en deze te ontwikkelen. In dit model zijn ook de vier basisfuncties volgens Jung te meten en inzichtelijk gemaakt.
ODC-DRIJFVERENMETING
Dit gevalideerde en innovatieve meetinstrument geeft inzicht in natuurlijke talenten maar ook in aangeleerd gedrag, wat veel energie kost en onder druk kan vervormen tot onproductief gedrag en weerstand in je organisatie of thuis. De ODC-drijfverenmeting is ontwikkeld door Odin Company; de afkorting staat voor Odin Development Compass.
Wil je lezen hoe de Archetypes omschreven worden en hoe de samenhang ervan is, lees dan eens mijn uitgebreide blog hierover met alle linkjes naar andere competenties.
MAG IK JE HELPEN?
Mag ik je helpen uit te vinden wie je bent en waar jij van nature goed in bent of kan zijn?
Gelden de onderstaande vragen voor jou? Neem dan ook contact met mij op.
Wie ben ik echt en wat kan ik ermee als ondernemer?
Ik zoek een mentor voor ondernemers.
Mentor met verstand van ondernemen in moeilijke tijd.
Ken jij de vier basisfuncties volgens Jung?
Zakelijke mentor voor bedrijf met meer dan 15 medewerkers.
Mentor met verstand van de bouw.
Ik wil mijn bedrijf verkopen maar is dit het goede moment
Mentor met verstand van de technische sector.
Wil je meer weten over jouw collectief onbewuste?
Hoe breng ik mijn bedrijf autonoom naar een hoger niveau
Ik heb nieuwe visie nodig voor mijn onderneming
Ben je inventief of kun je dat leren?
Ik heb nieuwe visie nodig voor mijn bedrijf
Hoe weet ik of ik geschikt ben als ondernemer
Wat zijn de vier basisfuncties volgens Jung?
Autonoom groeien of groeien door overnames
Ontdek hoe het collectief onbewuste invloed op jou heeft.
Hoe leid ik mijn bedrijf na de coronacrisis
Waar vind ik een zakelijke business coach
Op zoek naar business coach in Flevoland
Zakelijke mentor op de Veluwe gezocht
Nuchtere zakelijke coach gezocht in Overijssel of Gelderland.
AANBIEDING VOOR JOU
Om jou als ondernemer ook te kunnen helpen hebben we diverse programma’s samengesteld waaruit je kunt kiezen. Deze kun je vinden op onze aanbiedingspagina.
WIL JE DIRECT EEN AFSPRAAK MAKEN?
Wil je een afspraak maken om hier eens vrijblijvend over verder te praten? Plan dan vandaag nog een telefonisch kennismakingsgesprek met ons in via ons handige tool op onze website. Klik dan hier
Bellen voor een afspraak maken mag natuurlijk ook altijd.
Bel dan naar 06-53321934. Dan zoeken we samen een geschikt moment in jouw en mijn agenda.
Ik kijk uit naar onze afspraak.
Wil je eerst linken met mij op LinkedIn? Klik hier naar mijn profiel.
De vier basisfuncties volgens Jung
Vier basisfuncties volgens Jung
De vier basisfuncties volgens Jung
